قبل از صحبت کردن از عوارض خواب و بی خوابی در طب سنتی، لازم است تعدادی از اسامی و اصطلاحات در رابطه با اعضاء، که برای برخی از افراد نا آشنا است را، قبل از پرداختن به این موضوع، مختصری توضیح داد. اسامی مانند روح طبی، روح نفسانی، روح حیوانی، روح نباتی، قوه مدبره، حرارت غریزی.
قبل از هر توضیحی باید یادآور شوم که: یکی از مهم ترین راههای پیشگیری از کرونا، خواب کافی در شب است.
روح طبی: پس از وارد شدن اخلاط چهارگانه: دم، صفرا، بلغم، سودا از کبد به دهلیز چپ و ریختن به بطن چپ، به واسطه گرمای ذاتی قلب؛ بخار لطیفی تشکیل می شود که همان روح طبی است که دارای حرارت و رطوبت است. روح طبی پس از تولید و ایجاد توسط اعضاء رئیسه( کبد، مغز، قلب) به سه نوع دیگر با نام های: روح حیوانی، روح نباتی و روح نفسانی تبدیل می شود.
روح طبی به سه قسمت تقسیم می شود:
- روح حیوانی: منشا آن در قلب است. منظور همان قوه یا نیروییست که به اندام قدرت حرکت می دهد و چنانچه نباشد ادامه حیات در آن اندام به پایان می رسید. این حرکت در هر موجود زنده ایی دیده می شود، مانند؛حرکت کردن، دیدن و …
- روح نباتی: منشا آن کبد است. باعث سلول سازی و ایجاد قوا و نیروی جسمانی می شود.
- روح نفسانی: منشا آن مغز است. به تمام احساسات، افکار و تدابیر ما مربوط می شود.
روح طبی از نور است و به نور و روشنایی علاقه بسیار دارد از همین روی در روز و روشنی هوا، به ظاهر و سطح بدن می آید و در تاریکی به اعماق جسم پناه می برد.
قوه مدبره: مانند یک ماشین حساب، هوشمند است. تمام عمل کرد بدن را بر اساس برنامه ایی که در بدو آفرینش به آن محول شده، به خوبی مدیریت و تدبیر می کند. تفاوت قوه مدبره با ماشین حساب در این است که: ما می توانیم با رفتارهای اشتباه و غلط خودمان، عمل کرد آن را تحت تاثیر قرار داده و به مرور عمل کرد آن را به اشتباه بیاندازیم، که از رفتار های اشتباه در این حالت به عنوان عادت یاد می کنیم. این رفتارهای غلط، تمام نارسایی هایی هست که در طول عمر ما به صورت امراض گوناگون، خود را نشان می دهد. به عنوان مثال در بدترین حالت می توان از اعتیاد نام برد.
حرارت غریزی و رطوبت غریزی: شرط حیات است و منبع آن قلب است. همان گرمای غریزی هست که در وجود هر انسانی نهفته است. چنانچه این حرارت و گرما در بدن از بین برود ادامه حیات مختل می شود. این حرارت غریزی عامل تولید روح طبی است.
اهمیت نیاز انسان به تعادل در خواب و بیداری
تمام اعضاء بدن جهت ادامه حیات خود، نیازمند به روح حیوانی هستند.
همان گونه که گفته شد، روح حیوانی بر گرفته شده از روح طبی است؛ به همین دلیل لطیف و گرم است. بنابراین هر جسم لطیف و گرمی به مرور تحلبل می رود. چنانچه حرکت داشته باشد، سریع تر تحلیل می رود. با این تعریف چنانچه انسان دائم بیدار باشد، به دلیل کثرت حرکت، نیروی جمیع ارواح(روح حیوانی، روح نباتی، روح نفسانی) تحلیل رفته و ادامه حیات ممکن نیست.
در بیداری، قوه مدبره مشغول افعال حیوانی، حرکات ارادی و احساسات یا به عبارتی: به گذراندن امور زندگی مشغول است و به امر هضم توجه کافی نداشته و بدل مایتحلل یا به عبارتی جایگزینی آنچه که در سلول و انرژی از دست رفته، آنگونه که بایسته و شایسته است، اتفاق نمی افتد.
همان گونه که در هنگام مطالعه نمی شود با شخص دیگری نیز هم زمان صحبت کرد. در این حالت حواسمان به تحلیل دو موضوع پرداخته و تمرکز کافی از دست می رود.
منظور از هضم: هضم کامل در معده، کبد، اندام و سلولهاست که در خواب، این چهار امر به طور کامل انجام می شود.
در طول بیداری، قوه و نیروی ارواح تحلیل رفته و منبسط می شود. این انبساط، باعث از بین رفتن قوای ارواح شده، تراکم خود را از دست می دهد. در خواب قوه مدبره تمام ارواح را به منظور تراکم، تجدید و شارژ مجدد به بطن چپ قلب فرا می خواند. از آنجایی که ارواح از نور هستند، چنانچه شب در تاریکی به استراحت پرداخته شود، این فراخوان به طور کامل و جامع اتفاق می افتد.
همانگونه که در زمان سکون و بی حرکتی خستگی از بدن خارج می شود؛ در زمان خواب نیز این رفع خستگی بهتر و کاملتر از بدن خارج می شود. این دو امر سکون و خواب، هر دو به بدن رطوبت می بخشند و بدن را تازه تر می کنند. در مقابل، بیداری و حرکت، خستگی و حرارت را به دنبال دارد. خستگی قوه یا نیروی ارواح را کم کرده، حرارت و انبساط ایجاد شده، تراکم ارواح تا حدود زیادی از دست می رود. به همین خاطر در زمان بیداری، نیرو و قوای فرد تحلیل رفته؛ جهت تجدید قوا و نیرو، به استراحت و در نوع کاملتر به خواب احتیاج پیدا می کند. این امر در زمان تاریکی، بهترین حالت را به خود می گیرد.
نکاتی از عوارض خواب و بی خوابی در طب سنتی
- در خواب روح به عمق بدن که همان قلب است می رود، لذا از سطح و ظاهر بدن خارج شده و ظاهر اعضاء سرد می شوند. به همین دلیل در زمان خواب، احساس سردی بیشتری می شود؛ بهتر است هنگام خواب، یک روانداز هر چند نازک بر روی خود داشته باشیم.
- یکی از ویژگی های خواب، رطوبت بخش بودن آن است. زمانی که غذا در بدن در حال هضم و تبدیل به اخلاط و سلول شدن است، هیچ گونه حرکتی در حال انجام نیست، گرما و حرارت ایجاد نشده و تحلیل قوا و نیرو در حداقل ممکن اتفاق می افتد. از همین روی، رطوبت حاصل از هضم غذا، در بدن مانده و این رطوبت مایه سردی یا همان برودت است.
- چنانچه در وقت خواب، شکم گرسنه خواب اتفاق بیفتد، و بدن از ماده ایی که حرارت غریزی باید در آن تصرف کند خالی باشد، به ناچار در روح و رطوبات اصلی بدن که ضامن و حافظ حیات هستند نفوذ کرده، آنها را تحلیل می برد. این امر باعث نقصان و ضعف حرارت غریزی نیز می شود. این در صورتی است که طول مدت زمان خواب زیاد شود.
- در خواب معتدل که ظاهر اعضاء سرد می شوند، به نوعی اعضاء و سلولهای آنها هم استراحت کرده و آماده فعالیت در نوبت دیگر می شوند.
- در خواب معتادل که فرد غذا هم خورده باشد، آنگاه قوه مدبره به واسطه ابزار خود، یعنی حرارت غریزی که در باطن هم متمرکز شده، هضم کامل را انجام می دهد و حداکثر خون لازم که از آن غذا باید تولید کند، تولید کرده و گرمی بخش بدن خواهد بود. این در حالیست که غذا سالم بوده و قابلیت تبدیل شدن به مواد مورد نیاز بدن را داشته باشد.
به عنوان مثال شیر سردی که در بین خواب بیدار شده و خورده می شود. یا قبل از خواب پرخوری اتفاق افتاده باشد. این موارد باعث سردی و برودت بدن می شود؛ از همین روی در اثر خواب زیاد چاقی اتفاق می افتد.
خواب می تواند نیکو و مفید باشد اگر به اعتدال باشد و مضر باشد اگر غیر اعتدال و غیر طبیعی باشد.
عوارض خواب و بی خوابی در طب سنتی
بی خوابی به مغز آسیب می رساند و غلبه خشکی بر مغز اتفاق می افتد. در ابتدایی ترین مثال و کمترین آسیب، می توان به فردی که کم خوابی دارد اشاره کرد، قدرت فکر و تصمیم گیری او کاهش می یابد.
فساد هضم یا به عبارت دیگر، هضم کامل اتفاق نمی افتد. در بیداری، حرارت منتشره، که نیاز هضم کامل می باشد، در ظاهر بدن است. پس هضم ناقص انجام می شود. در ادامه هضم ناقص، گرسنگی سلولی اتفاق می افتد. به گونه ایی که در اثر بی خوابی زیاد، با وجود خوردن غذای کافی، بدن سرد شده و توان حرکت کردن به مرور از بین می رود. این امر در اثر تحلیل ارواح و قوا اتفاق می افتد. که در نهایت با ادامه بی خوابی، باعث کوتاهی و تباهی عمر می شود.
سوختن اخلاط در بدن و مجموع دیگر عوارض خواب کم، در نهایت به جنون منتهی می شود.
عوارض خواب در روز
خواب روز به غایت مذموم است. روح جوهری نورانی شبیه اجسام و اجرام آسمانی دارد، تمایل به مشاهده نور و هم نوعان خود دارد. به همین دلیل میل به ظاهر دارد و بر سطح بدن می آید. در واقع می شود گفت: در طول روز از هم نشینی با تاریکی و ظلمت متنفر است. اگر چه در خواب روز، چشم بسته است، اما روح مقاومت دارد که به سطح بدن برگردد. در این حالت یک سرگردانی در بدن برای روح اتفاق می افتد و باعث آسیبهای فراوان به جسم، روح و نفس می شود و ضعف قوه مدبره را به همراه دارد.
از دیگر عوارض بی خوابی، زردی رنگ چهره است. خون به دلیل عدم حرکت، دچار غلظت و تراکم می شود. یا با ایجاد رطوبتی خام مخلوط شده با خون، رنگ رخسار را خراب می کند. به دلیل این هضم ناقصی که در بدن اتفاق می افتد، در زیر پوست، فضولات یا به قول امروزی، رادیکال های آزاد تشکیل می شود.
خواب در روز مضر طحال است. چون اخلاط غلیظ را به سمت خود جذب می کند.
باعث بد بویی دهان می شود. چون غذا در معده فاسد می شود و بخارات فاسد به سمت دهان می آید.
باعث سستی قوای نفسانی می شود. باعث تجمع فضولات و رطوبات اعصاب در مغز می شود، که به کندی ذهن منجر می شود.
لاغری بیمار گونه را در پی دارد.
اختلال در هضم ایجاد کرده و خلط ناسالم تولید می شود.
افزایش رطوبت های غیر طبیعی، در نتیجه سردی بدن و کدورت هوش و حواس.
نکته:
بهترین راه کنار گذاشتن خواب در روز، ملایمت و به تدریج ترک کردن عادت است. این نوع ترک عادت در تمام عادات بد، بهترین و موثرترین راه است.
از دیگر انواع خواب در روز، چرت زدن است. در این حالت بیچاره روح، سرگردانی شدیدی را تجربه می کند.
مزایای خواب سنگین: روح و حرارت تماما متوجه باطن است. لذا منافع خواب در خواب سبک حاصل نمی شود. پس بهتر است خواب، سنگین باشد، که چهار ویژگی دارد.
- پیوسته باشد.
- از نظر مدت معتدل باشد.
- بعد از هضم کامل غذا در معده باشد.
- بعد از نفخ و قراقر شکم ( فروکش کردن صدای شکم).
یکی از عوامل رشد و نمو است. زمینه ساز رشد کودکان، خواب است. حتی هورمون رشد که مهمترین عامل در افزایش قد کودکان است در زمان خواب عمیق، خصوصا در اول شب ترشح می شود.
هورمون کورتیزول که با روشن شدن هوا در بدن ترشح می شود و فعالیت را برای بدن مهیا می کند، باعث کاهش ترشح هورمون های رشد هم می شود، چنانچه افرادی که در سن رشد هستند بعد از طلوع آفتاب به خوابیدن ادامه دهند، می تواند باعث کندی رشد یا کوتاهی قد آنها شود.
- پیوسته بودن خواب:
- چنانچه پیوسته نباشد و در حالت چرت زدن اتفاق بیفتد، روح دچار سرگردانی می شود.
- معتدل بودن خواب از نظر مدت:
- اگر خواب کم باشد، هضم ضعیف شده، روح و خون کمتری تولید می شود.
- اگر طولانی باشد باعث بالا رفتن برودت بدن می شود؛ در نتیجه اجتماع رطوت های زیاد اتفاق می افتد.
- هضم کامل غذا در معده:
- اگر معده خالی باشد، باعث تحلیل روح و حرارت غریزی می شود.( در مورد سوم فواید خواب و بیداری اشاره شده)
- اگر معده پر باشد، غذا متخلخل شده و هضم غذا افزایش پیدا کرده، دهانه معده را دچار کشیدگی می کند. این امر در صورت تکرار، باعث شل شدن دهانه معده شده، فرد به رفلاکس معده و در ادامه به دیگر امراض گوارشی مبتلا می شود.
- بعد از نفخ و قراقر شکم:
- در صورتی که در حین نفخ و قراقر، خواب اتفاق بیفتد، مانع از تسلط معده بر غذا می شود که سبب ضعف هضم و ایجاد بخارات در معده و صعود آنها به سمت مغز شده؛ ایجاد خیالات ناخوش و مانع از خواب می شود.
شرایط کمک کردن به هضم بهتر غذا در معده
- اندکی بر پهلوی راست بخوابد، تا غذا به قعر معده برود.
- سپس به پهلوی چپ در زمان طولانی تر بخوابد، تا حرارت کبد بر معده تاثیر گذاشته و هضم بهتری اتفاق بیفتد.
- بعد به پهلوی راست بخوابد تا غذای هضم شده راحت تر از طریق عروق دهانه خروجی معده، جذب کبد شود.
دلایل عرق کردن در خواب و بیداری
عرق کردن در خواب نشانه استیلای( تسلط) طبیعت بر مواد داخل بدن است.
عرق کردن در بیداری نشانه سیلان( روان و رقیق) مواد در بدن می باشد. چون بیداری حرکت است و وجود حرکت ماده را رقیق کرده، به سمت خارج بدن روانه می کند.
چنانچه کسی بدون دلیل در خواب عرق بسیار کند. این می تواند به دلیل امتلای(پری) بدن از اخلاط یا معده از غذا باشد.
استدلال حال خواب و بیداری بر احوال مزاج
زیاد بودن بیداری، بیانگر حرارت و یبوست( خشکی) است. چون در مزاج گرم و خشک روح نیز دچار گرمی و سبکی می شود و حرکت آن به سمت خارج بدن بیشتر و قوی تر است.
زیاد بودن خواب، دلالت بر برودت و رطوبت است. چون در مزاج سرد و تر، در اثر رطوبت و برودت بالای مزاج، مسیر های حرکت روح بسته شده و نمی تواند از باطن به ظاهر حرکت کند. در نتیجه جوهر روح به دلیل سردی مزاج دچار غلظت می شود، لذا به آسانی در منافذ اعضاء نفوذ نمی کند. از همین رو است که افراد با مزاج سرد و تر یا سوء مزاج سرد و تر، بیشتر می خوابند و سخت بیدار می شوند. البته همان گونه که گفتیم با رفتارهای درست می توان این مشکلات را به مرور برطرف نمود.
خواب در روز، برای مزاج سرد و تر، بسیار مضر تر از بقیه مزاج هاست.
-
خواب دیدن بر اساس غلبه اخلاط
- برای حالتی یا انسانهایی که نفس ایشان دارای وارستگی و تجرد از عالم جسم می شود و در واقع به مبدا خود که همان عالم ارواح و مجردات است میل می کند. لذا از احوالاتی که در آنجا ثبت است و در آینده اتفاق می افتد، با خبر می شود و به او نشان می دهند. البته در حدی که لایق و مناسب حال و احوال اوست. اینگونه خوابها را رویای صادقه گویند.
- گاهی در بیداری صورتی در خیال سپرده می شود که در حافظه ثبت شده و در عالم خواب مشاهده می شود.
- بدلیل تغییری که در مزاج روح حاصل می شود که به دلیل سوء مزاج ساده یا مادی رخ می دهد. این خود به چند قسمت تقسیم می شود.
- چنانچه سوء مزاج ساده باشد و از حرارت تاثیر گرفته باشد، روح را مشتعل کرده و آن را به صورت های گرمی که در بیداری مشاهده کرده، در خواب تصور می کند. مانند خواب آتش، برق، ساعقه و آفتاب.
- چنانچه سوء مزاج ساده در اثر برودت باشد، از سردی تاثیر گرفته و برودت روح حاصل می شود. آنگاه خواب به صورت مشاهدات در بیداری مانند آب، یخ، سرما، برف، باران و تگرگ مشاهده می شود.
- چنانچه از ماده باشد، مانند غلبه صفرا. خواب پرواز کردن دیده می شود.
- چنانچه در اثر غلبه دم باشد، خواب خون و خونریزی دیده می شود.
- چنانچه در اثر غلبه بلغم باشد، خواب برف و باران و آب دیده می شود.
- چنانچه در اثر غلبه سودا باشد، خواب های تیرگی سیاهی، ترس و وحشت، حیوانات سیاه و از بلندی افتادن را می بیند.
نکاتی برای داشتن یک خواب آرام
- ماساژ دادن که به پاها ختم شود. با روغن بادام شیرین از زانو به سمت نوک انگشتان پا. در صورت ابتلا به واریس، ماساژ باید با ملایمت انجام پذیرد.
- اسپری گلاب در محل خواب.
- روغن مالی پیشانی ملاج سر و اطراف پره های بینی با روغنهای شیرین مانند روغن گل بنفشه یا بادام شیرین.
- دوش آب ولرم قبل از خواب.
- چرب کردن ناف خصوصا در اطفال با روغن بنفشه یا روغن زیتون.
- خوردن کاهو همراه ادویه جاتی مانند دارچین و پودر میخک.
در این مطلب سعی کردیم نکاتی هرچند کم درباره عوارض خواب و بی خوابی در طب سنتی را یادآوری کنیم، اما بهتر آن است که قبل از هر نوع اقدام درمانی از مزاج ذاتی و نیز مزاج اعضاء بدن خود مطلع باشید تا در تصمیم گرفتن جهت رفع مشکل خود بهترین اقدام را داشته باشید.
- بیشتر بخوانیم:
- درمان قطعی کبد چرب
- راه های مراقبت از پوست، مو و زیبایی
- تشخیص بیماری با عنبیه شناسی
- ساده ترین راه برای بار دار شدن
- لیفتینگ وروشن کننده قوی پوست صورت
- تاثیر سلامت گوارش بر رابطه زناشویی
- سردرد و راههای درمان آن
- درمان سرد مزاجی
- طبابت و درمان خانگی
- دندان درد بارداری
- ساده ترین راه درمان دندان درد
- درمان درد رگ سیاتیک