طبیعت انسان (مزاج اعضاء) یا همان مزاج، تشکیل شده از برآیند مزاج اعضاء رئیسه؛ قلب، مغز و کبد، همچنین در کنار ایشان، معده و ریه نیز نقش تعیین کننده ایی دارند.
در این مطلب قصد داریم شما را با علائم ظاهری این اعضاء آشنا کنیم، تا بتوانید برای سلامت زندگی کردن خود، بهتر تصمیم بگیرید. مفهوم سلامت از دیدگاه بزرگان علم طب، منطبق بر تعادل میان کار اعضا و اندام‌های بدن و عواملی خارج از بدن انسان است که این امر با رعایت تدابیری تحقق می‌یابد. از مهم‌ترین اصولی که رعایت موازین آن منجر به حفظ سلامتی می‌شود، رعایت اصول تغذیه، خواب، ورزش و فعالیت بدنی مفید است که باید تعادل آن ها حفظ شود.
طبیعت انسان (مزاج اعضاء)
طبیعت انسان (مزاج اعضاء) از نظر مزاج شناسی به نه دسته تقسیم می شود، که چهار رکن مرکب(ارکان اربعه)، چهار رکن ساده(ارکان مفرده) و یکی معتدل است.
- ارکان اربعه مرکب
- گرم و تر(دم)
- گرم و خشک(صفرا)
- سرد و تر(بلغم)
- سرد و خشک(سودا)
- ارکان اربعه مفرده
- گرم
- سرد
- تر
- خشک
نهمین مورد، مزاج معتدل است که ویژه افراد خاص می باشد. این افراد عرفا و مقربان درگاه باری تعالی هستند.
در طبیعت انسان (مزاج اعضاء) هر عضو مزاج خاصی دارد که در گروه خود با دیگری تفاوت می کند.
مزاج اعضاء رئیسه
مغز: سرد و تر
قلب: گرم و خشک
کبد: گرم و تر
معرفی اعضاء به ترتیب:
- مزاج مغز
- مزاج قلب
- مزاج کبد
- مزاج معده
- مزاج ریه
- مزاج رحم
تشخیص مزاج مغز از روی علائم ظاهری
نکته: هرگاه که هضم غذا اتفاق می افتد، مقداری از آن بصورت فضولات در قالب ترشحات، عرق و چرک از طریق پوست و منافذ دیگر بدن، مانند: سوراخ گوش، بینی و خلط گلو دفع می شوند.
راهنمایی: در ادامه موضوع، ما مزاج مفرده عضو را تشریح می کنیم. جهت تشخیص مزاج مرکب هر عضو، کافیست؛ علائم را دو به دو ترکیب کنید.
الف) نشانه های مغز گرم:
- درشتی و سرخی رگهای داخل چشم.
- رشد سریع موها در دوران طفولیت.
- خواب سبک.
- متغیر در رای.
- طاسی سر در پیری.
- ترشحات بینی و پشت حلق کم و غلیظ..
- در لمس سر، احساس گرمی زیاد.
نکته:چنانچه فرد در اثر قرار گرفتن در زیر آفتاب، یا خوردن و آشامیدن غذاهای گرم، دچار سردرد شود؛ این نشان سوء مزاج گرم مغز است. یا به عبارتی از ناحیه سر در معرض بیماریست.
ب) نشانه های مغز سرد:
- لختی موها.
- رنگ صورت، سفید و زرد.
- زکام( آب ریزش بینی) و نزله(ترشحات پشت حلق که از ناحیه سر جاری می شود) نسبتا رقیق و زیاد،
- باریکی رگهای داخل چشم،
- خواب طولانی،
- در لمس سر احساس سردی می شود.
- ابتلاء زیاد به زکام و آب ریزش بینی.
نکته: چنانچه فرد در اثر خوردن غذاها و نوشیدنی های سرد با مزاج سرد، دچار سردرد شد، یا به عبارتی اذیت شود، یا در پشت حلق و دهان، خلط اضافی احساس کند؛ نشانه سوء مزاج سرد مغز است.
ج) نشانه های مغز خشک:
- ترشحات بینی و پشت حلق، خیلی کم و غلیظ. یا اصلا ندارد.
- خواب کم و سبک.
- تیزی حواس پنج گانه.
- مجعد بودن موهای سر.
- طاسی سریع.
- در آموزش و یاد گیری کند بوده؛ در صورت یاد گرفتن، دیر مطلب را فراموش می کنند.
- رگهای چشم باریک.
- خشکی گهگاه چشم.
- صافی دید.
نکته: چنانچه فرد از خوردنی های خشک کننده مانند: نوشیدنی های کافئین دار، یا رفتارهای خشک کننده مانند: دیر خوابی در شب، آسیب ببیند. به عنوان مثال: چنانچه هنگام خواب فکری به سرش خطور کند، تا ساعتها بیدار می ماند، نشانه سوء مزاج خشک مغز است.
د) نشانه های مغز مرطوب:
- کندی حواس پنج گانه.
- ترشحات بینی و پشت حلق بسیار زیاد و رقیق.
- خواب عمیق.
- دیر یاد می گیرد و زود فراموش می کند.
- متغیر در رای.
- رشد موها کند.
- دیر طاس می شود.
- چشم آبی با رطوبت زیاد.
- اشک فراوان.
- ابتلا زیاد به زکام و آبریزش بینی.
- این گروه از افراد در سلامتی زود به زود با مشکل مواجه می شوند.
نکته: دیر یاد گرفتن و زود فراموش کردن در سنین بالا در برخی افراد، بدلیل کهولت سن اتفاق می افتد. در غیر این صورت، نشانه سوء مزاج مرطوب مغز است.
تشخیص مزاج قلب از روی علائم ظاهری
الف) نشانه های قلب گرم:
قلب، به عنوان منبع حرارتی بدن، نیاز به تروبح( خنک شدن) دارد؛ این امر از طریق ریه ها و با فعلی بنام تنفس صورت می پذیرد.
- تنفس عظیم.
- نبض عظیم، سریع و متواتر.
- شجاع و نترس( کله شق).
- در لمس محل قلب، گرمای بیشتر از حد معمول حس می شود.
- نشاط در فعالیتها و کارها.
- زود عصبی می شود.
- جسور و جنگ جو.
- سینه پهن( در صورتی که سر کوچک یا متوسط باشد).
- موهای زیاد سینه و شکم در آقایان.
نکته: قلب گرم می تواند کل تن را گرم کند، مگر آنکه سردی کبد به مقابله با آن بیاید.
ب) نشانه های قلب سرد:
- تنفس ضعیف و صغیر.
- نبض ضعیف و غیر متواتر.
- بزدلی.
- سردی در لمس محل قلب.
- نشاط کم در کارها.
- کم عصبانی می شود.
- بی تاب و تحمل.
- سینه و شکم، بسیار کم مو؛ با موی لخت و صاف.
- شانه کم عرض و باریک.( در صورتی که به دلیل کوچکی سر و مهره های ستون فقرات نباشد).
- بد دل بودن.
نکته: قلب سرد می تواند کل تن را سرد کند، مگر آنکه گرمی کبد به مقابله با آن بیاید. در صورتی که قلب و کبد هم طبع باشند، می توانند دمای تمام بدن را به سمت و سوی خود بکشانند.
ج) نشانه های قلب خشک:
- نبض صلب(خشک).
- لجبازی.
- دیر فراموش می کند.
- آرام ولی در صورت عصبانیت به راحتی آرام نمی شود.
- در لمس، صلبی، صفتی و خشکی حس می شود.
- در آقایان موی شکم و سینه زیاد، زبر و فرفری.
د) نشانه های قلب مرطوب:
- نبض نرم.
- ترسو.
- در آقایان موی شکم و سینه کم و نرم.
- سریع متغیر شده و زود هم آرام می شود.
- در لمس، نرمی و لطافت حس می شود.
- زود فراموش می کند.
تشخیص مزاج کبد از روی علائم ظاهری
الف) کبد گرم:
- گشادی ورید ها.
- صفرای زیاد.
- گرمی اندام ها.
- موهای زیاد بر روی شکم، بیشتر سمت راست و قسمت تحتانی.
- رنگ بدن سرخ و سفید.
ب) کبد سرد:
- عروق باریک و ریز.
- سردی اندام ها.
- عدم مو روی شکم در آقایان.
ج) کبد تر:
- شریانها و وریدها نرم.
- اندام ها نرم.
- تری خون افزایش پیدا می کند.
د) کبد خشک
- در لمس، بدن صلب و زبر.
- خشکی بدن.
- صلبی وریدها.
تشخیص مزاج معده از روی علائم ظاهری
نکته مهم:
گروهی از اساتید طب سنتی بر این باورند که معده طبع سرد و خشک دارد، چرا که معده پر از عصب است. و عصب سرد و خشک است.
دسته دوم بر این باورند که معده گرم است؛ چرا که لازمه هضم غذا، گرمی است.
دسته سوم مزاج معده را تابع مزاج سایر اعضاء خصوصا اعضاء رئیسه( قلب، مغز،کبد) می دانند.
الف) معده گرم:
- هضم خوب و سریع غذاهای سنگین.
- غذای لطیف( آش و سوپ) را فاسد و ایجاد سردرد، تهوع، دل پیچه و اسهال می کند.
- قدرت گوارش معده بیشتر از اشتهای صاحب آن است.
- بیشتر میل به غذا هایی با مزاج گرم دارد.
- در گرسنگی کم طاقت هستند.
ب) معده سرد:
- تمایل به غذاهای با مزاج سرد دارند.
- بعد از بعضی غذاهای سنگین، ترش و آروغ ترش ایجاد می شود.
- دیر هضم کردن غذاهای سنگین.
ج) معده خشک:
- سرعت تشنگی فراوان و تعداد دفعات خوردن آب زیاد که در هر دفعه کم آب می خورند. ( بهتر است آب جوش و ولرم را جرعه جرعه میل کنند)
- تمایل به غذاهای خشک دارند. چنانچه وارد سوء مزاج خشک شده باشند بدتر هم می شوند.
- اشتهای کم.
د) معده تر:
- تشنگی کم.
- تمایل به خوردنی های تر زیاد است. مانند: ماست، خیار، هلو، شلیل و …
- قدرت گوارش کم.
یاد آوری: کم یا زیاد تشنه شدن، تنها دلالت بر وضع معده نیست؛ بلکه قلب و ریه نیز در آن نقش دارند. چنانچه قلب و ریه گرم باشد، تشنگی ایجاد می شود. در این صورت نوشیدن آب، تشنگی را برطرف نمی کند. بلکه استنشاق آب سرد تشنگی فرد را برطرف می کند.
تشخیص مزاج ریه از روی علائم ظاهری
الف) ریه گرم:
- در هوای سرد، لذت و منفعت بیشتری می برند.
- در هوای گرم، زود تر از خود واکنش نشان می دهد. به عبارتی هوای گرم را زود تر متوجه می شود.
- صوت، بلند و بزرگ.
ب) ریه سرد:
- در هوای گرم، لذت و منفعت بیشتری می برد.
- در هوای سرد، زود تر از خود واکنش نشان می دهد. یا به عبارتی هوای سرد را زود تر متوجه می شود.
- صوت، ظریف و آهسته.
ج) ریه خشک:
- صوت تیز و ریز است.
- صوت صاف و از نای تر شحات خارج نمی شود.
د) ریه مرطوب:
- صوت واضح و آشکار.
- چنانچه از حنجره کار بکشد ترشحات فراوانی در نای جمع می شود و گه گاه سرفه می کند.
نکته: داشتن ریه گرم و خشک، یکی از راههای پیشگیری از کرونا است. اما این بدین معنا نیست که ما با مصرف بی رویه دمنوش های گرم و خشک، بقیه اعضاء را به سوء مزاج دچار کنیم تا بتوانیم ریه گرم و خشک داشته باشیم. دقیقا کاری که این روزها افراد برای پیشگیری از کرونا با اعضاء خود می کنند.
تشخیص مزاج رحم از روی علائم ظاهری
الف: رحم گرم
- در لمس محل رحم و ساق پا احساس گرمی می شود.
- خون دوره قائدگی، گلگون و خوش رنگ.
ب: رحم خشک
- در لمس محل رحم و ساق پا احساس سردی می شود.
- خون قاعدگی تیره.
- احساس درد شدید در دوران قاعدگی.*
- سقط جنین.*
ج: رحم مرطوب
- ترشحات زیاد رحم.
- درد های قاعدگی.*
- سقط جنین.*
خون قاعدگی تیره: نشان دهنده وجود خلط سودا در رحم.
خون قاعدگی مایل به صورتی: نشان دهنده خلط بلغم در رحم.
خون قرمز و نارنجی تیره در دوره قاعدگی: وجود خلط صفرا در رحم.
علائمی که برای هر یک از اعضاء بدن شمرده شد، در اکثر افراد مشهود است، به جز موارد خاص یا افرادی که سوء مزاج دارند.
در جمع بندی نشانه ها باید این نکته را در نظر داشت که؛ برخی افراد تمام نشانه ها را یک جا ندارند. در این موارد هر تعداد نشانه که بیشتر باشد، همان مزاج عضو است.
در پایان این مطلب باید یاد آور شوم که: طبیعت انسان (مزاج اعضاء) و هر عضو، میل به غذاهای هم طبع خود دارند، چنانچه خلاف این میل عمل شود، به سوء مزاج دچار می شویم. در این صورت باید فکر چاره ایی کرد تا بتوان سلامتی را باز گرداند. در صورتی که این رفتار اشتباه تکرار شود، طبیعت انسان (مزاج اعضاء) به این رویه تغذیه عادت کرده، به مرور زمان، از مزاج ذاتی خود فاصله می گیرد.
مثال: اگر به یک فرد که به دخانیات اعتیاد دارد دقت کنید، خواهید دید که: با وجود زیان دیدن از مصرف دخانیات، باز هم به این کار مبادرت می ورزد. بدن او اکنون به این روند عادت کرده، تا جایی که اگر دخانیات مصرف نکند، احساس ضعف و کمبود در اندام خود می کند. این گونه حالات در گرمی، سردی، تری و خشکی نیز دلالت دارد
- بیشتر یخوانیم:
حسن ابراهیمی فرد
سلام صبحتون بخیر
ممنون از مطالب سایت تون
مطالب مربوط به مزاج اعضا رو که خوندم با دروس استاد علی یوسفی استاد دانشگاه بقیه الله تهران مطابقت داشت
البته ما آموزش مجازی می بینیم
سپاس🌹🌹🌹
سعید مجیدی
سلام سلامت باشید ممنون از نگاه زیباتون